بیش از یک هزار سال از شهادت جانگداز امام حسین (ع) و یاران با وفایش می گذرد، اما نه تنها از عمق این واقعه کم نشده است بلکه هر چه زمان می گذرد مراسم عزاداری ماه محرم در نقاط مختلف کشور به شکل با شکوه تر و گسترده تری انجام می پذیرد. آیین های عزاداری با توجه به فرهنگ و آداب و رسوم هر منطقه و استانی متفاوت است و هر شهر یا شهرستانی مراسم خاص خود را برای عزاداری ماه محرم برگزار می کنند. در این مطلب همراه ما باشید تا با گوشه ای از آداب و رسوم و آیین های عزاداری محرم در شهر های مختلف ایران آشنا شوید.
آیین های عزاداری در نقاط مختلف ایران
آیین طشت گذاری
یکی از سنت ها و آیین های کهن ایرانیان در ماه محرم مراسم «طشت گذاری» یا «طشت گردانی» است. این آیین که در استان های آذری زبان به خصوص در شهر اردبیل از ریشه دار ترین آیین های عزاداری ماه محرم است یادآور رفتار زیبای امام حسین (ع) می باشد که در مقابل لشکر حر، آب مشک ها را در طشت ها ریخته و تمام سپاه حر و اسب های آنان را سیراب کردند. در واقع با انجام این مراسم اهمیت آب و جایگاه در واقعه کربلا مورد توجه قرار می گیرد. در این مراسم عزاداری که قدمتی چند صد ساله دارد و از دوران صفویان برگزار می شود بعد از قرار گرفتن طشت ها در سکو های مخصوص در میان عزاداری حضار، دعای خاصی خوانده می شود و اکثریت حاضران در مراسم به عنوان تبرک از آب تشت ها استفاده می کنند.
مراسم نخل گردانی
آیین نخل گردانی مراسم باشکوه عزاداری شهر های کویری ایران به خصوص یزد است. در این مراسم نخل که سازه ی چوبی عظیمی است بر شانه های عزاداران حسینی می نشیند و شکلی از تشییع پیکر مطهر امام حسین (ع) را تداعی می کند. آیین نخل برداری در روز عاشورا با همیاری و همکاری مردم شهر در همه ی مراحل مراسم از جمله کمک مالی، تهیه چوب برای نخل و عَلَم کردن و حمل آن برگزار می شود.
روش معمول این مراسم عزاداری به این شکل است که در دهه ی اول محرم یا دهه ی آخر صفر، نخل را به مانند کشتی به حرکت در می آورند و همراه با روضه خوانی و سینه زنی، برای سه بار به دور میدانی که مراسم در آنجا در حال برگزاری است می گردانند. نخل هایی که در این مراسم از آن ها استفاده می شود معمولا چندین تُن وزن دارند و برای حرکت دادن آن ها به نیروی زیادی نیاز است. مثلا نخل های میدان امیر چخماق، میدان امام تفت، میدان مهریز، هر یک به زور ده‌ها نفر نیاز دارد.
[box type=”note” align=”” class=”” width=””]این مطلب نیز می تواند برای شما جذاب باشد!
[button color=”green” size=”medium” link=”https://iranous.com/mag/7-gucci-perfume-for-women/” icon=”fa-share” target=”true”]معرفی ۷ عطر گوچی زنانه[/button]
[/box]
آیین بیل زنی
در شهرستان خوسف خراسان جنوبی آیین سنتی بیل زنی در ظهر عاشورا برگزار می شود. این آیین عزاداری به نوعی شبیه سازی و یاد آوری کار طایفه بنی اسد در صحرای کربلاست و برای ادای احترام به این افراد شکل گرفته است. طایفه بنی اسد پس از واقعه ی کربلا با بیل و ابزار های دیگری که داشتند، پیکر های مطهر شهیدان دشت کربلا را به خاک سپردند.
برای انجام این سنت زیبا در هر یک از دو هیات خوسف دو دسته پانزده نفری که مجموعا چهار دسته را تشکیل می دهند حضور دارند. شیوه برپایی این آیین هم به این صورت است که نفرات بیل به دست به صورت یک دایره شده و به هم چسبیده و در همان حال بیل های خود را به سمت آسمان می گیرند و در حین حرکت به هوا پریده و تیغه بیل خود را به بیل های دیگر می زند و همه یا هم ذکر «حیدر علی» را صدا می زنند.
مردم این منطقه اعتقاد دارند که برگزاری مراسم بیل زنی باعث ایجاد برکت و رزق و روزی حلال برای کار و محصولات آن ها می شود
آیین گِل مالی
گِل مالی، آیین گِل یا خٙه‌رٙه مالی یکی از سنت های عزاداری است که اغلب در استان لرستان رایج است.
نحوه انجام این سنت به این گونه است که ابتدا خاکی که از پیش تمیز و الک شده است را در حوضچه هایی که با آب و گلاب پر شده است مخلوط می کنند به طوری که شکل گل به خود بگیرد. سپس افرادی که نذر کرده اند این آیین را انجام دهند وارد این حوضچه ها شده و تمام سر، صورت و بدن خود را آغشته به گل می کنند که به این کار به اصطلاح به گل افتادن می گویند. سپس این افراد با قرار گیری در کنار شعله های آتش خودشان را خشک می کنند و تا ظهر عاشورا به عزاداری می پردازند.
مراسم عزاداری زنجان
شهر کوچک زنجان با جمعیت پانصد هزار نفره خود همه ساله در عصر روز هشتم محرم پذیرای خیل عظیم عزاداران امام حسین (ع) است که از حسینیه اعظم به سوی امام زاده ابراهیم شهر حرکت می کنند.
در این مراسم نه علم کشی می کنند و نه خبری از زنجیر زنی و طبل و دهل های رایج در مراسمات عزاداری است. در این اجتماع بزرگ حسینی فقط نوحه ها و نوا های عاشورایی خوانده می شود و جمعیت به سینه زنی می پردازند
آیین حرکت به سوی قدمگاه
آیین عزاداری مردم شهر بندر عباس، حرکت به سمت قدمگاه است. مردم عزادار این شهر صبح تاسوعا همراه با حسینه ها از شهر خارج می شوند و به طرف قدمگاهی که اعتقاد دارند به حضرت علی (ع) منسوب است حرکت می کنند.
[box type=”note” align=”” class=”” width=””]این مطلب نیز می تواند برای شما جذاب باشد!
[button color=”green” size=”medium” link=”https://iranous.com/mag/8-cheap-perfume-for-ladies-and-gentlemen/” icon=”fa-share” target=”true”]معرفی ۸ عطر و ادکلن ارزان قمیت[/button]
[/box]
سنت چغچغه زنی
یکی سنت های عزاداری که در میراث آیین عاشورایی کشور نیز به ثبت رسیده است آیین چغچغه زنی می باشد. این سنت رسم مردم روستای انجدان، یکی از روستا های تاریخی استان مرکزی می باشد. چغچغه ابزاری است که از چوب ساخته شده و روی آن خراطی شده است و به هم خوردن آن ها، صدای زیبایی تولید می کند.
پیشینه ی تاریخی این رسم به زمانی بر می گردد که اهالی این روستا خبر شهادت امام حسین (ع) و یارانش را می شنوند. آنها با شنیدن این خبر از فرط ناراحتی با سنگ بر سر خود زده و برای آن حضرت عزاداری کردند. با گذشت زمان مردم این شهر چغچغه ها را جایگزین سنگ برای عزاداری کردند. نحوه ی اجرای این آیین به این صورت است که عزاداران با صدا و نوای نوحه خوان به جلو خم میشوند و چغچغه را در مقابل زانوی خود به هم می زنند، و بعد از آن بلند شده و چغچغه را در بالای سر خود دوباره به هم می زنند.
مراسم مشعل گردانی
مشعل گردانی از آیین های عزاداری محرمی ست که در منطق مرکزی و جنوبی ایران و اغلب در میان عرب ها رواج دارد. در سالیان قبل از مشعل های هیزمی برای اجرای این سنت اسفاده می شد اما اکنون این نوع مشعل ها جای خود را به مشعل های گازسوز داده اند. برای گرامی داشت این ایام برخی هیات های عزاداری در دهه ی اول محرم اقدام به مشعل گردانی می کنند.برخی هم به مناسبت رسیدن امام و یارانش به زمین کربلا در روز هشم محرم این سنت را انجام می دهند.
[box type=”note” align=”” class=”” width=””]این مطلب نیز می تواند برای شما جذاب باشد!
[button color=”green” size=”medium” link=”https://iranous.com/mag/5-gucci-perfumes-for-men/” icon=”fa-share” target=”true”]معرفی ۵ عطر گوچی مردانه انتخاب طلایی شما[/button]
[/box]
مراسم حمل شیدونه
در شهر دزفول در روز عاشورا مردم عزادار، طاقی به نام «شیدونه» را که روی آن چهار گلدسته قرار دارد و روی آن نقاشی هایی با محوریت عاشورا به تصویر در آمده است را به حرکت در می آورند
آیین عزاداری بوشهری ها
نوحه خوانی و نوای سنج و دمام بوشهر ها در ماه محرم یکی از آیین های عزاداری است که طرفداران زیادی پیدا کرده و علاوه بر بوشهر در شهر های دیگر کشور هم رواج پیدا کرده است. در عزاداری بوشهری ها، نوحه خوان در وسط می ایستد و در اطراف او حلقه هایی از افراد شکل می گیرد. سینه زن ها به صورت دایره ای می چرخند و با هماهنگی با نوحه خوان به عزاداری و سینه زنی می پردازند. در اوج عزاداری و زمانی که عزاداران غرق در شور و نوای حسینی شده اند، نوحه خوان کلمه «واحد» را با صدایی رسا به زبان می آورد و عزاداران با گفتن «الله واحد» پاسخ می دهند.
کلام پایانی
در این مطلب شما را با برخی از آیین های عزاداری ایرانیان در نقاط مختلف کشور آشنا نمودیم. شما نیز می توانید سنت های شهر و روستای خود را با ما به اشتراک بگذارید و تجربه های خود از حضور در مراسم های عزاداری را با ما در میان بگذارید.
